Σεισμοί στην Ελλάδα: Ο Ρόλος του Σεισμολογικού Σταθμού ΑΠΘ στην Προστασία των Πολιτών

Μια συνεντευξη με τον Δρ. Σεισμολόγο, Καθηγητή στον Τομέα
Γεωφυσικής του Α.Π.Θ. Εμμανουήλ Σκορδύλη.

Από την Αναστασία Δεκάκη

Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, με έντονη σεισμική δραστηριότητα, ο
ρόλος του Σεισμολογικού Σταθμού του ΑΠΘ είναι ζωτικής σημασίας για
την παρακολούθηση, την ανάλυση και την ενημέρωση του κοινού
σχετικά με τους σεισμούς. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο καθηγητής
σεισμολογίας δρ Εμμανουήλ Σκορδύλης μας ξεναγεί στον κόσμο της
σεισμολογίας, αναλύοντας τη λειτουργία του σταθμού, τη σημασία της
πρόληψης και τα μέτρα προστασίας που μπορούμε να λάβουμε και μας
περιγράφει τη πολυσύνθετη και απαιτητική φύση της δουλειάς του
σεισμολόγου.

1) Κύριε καθηγητά ποιος είναι ο ρόλος του Σεισμολογικού Σταθμού
του ΑΠΘ;

Κύρια αποστολή του Σεισμολογικού Σταθμού είναι η συνεχής, σε 24ωρη
βάση, παρακολούθηση, καταγραφή και ανάλυση της σεισμικής
δραστηριότητας του ελλαδικού χώρου και των γύρω περιοχών, καθώς
και η ενημέρωση της πολιτείας, των ΜΜΕ και του κοινού σε θέματα
σεισμών, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο.
Ο Σεισμολογικός Σταθμός του Α.Π.Θ. προωθεί συνεργασίες σε θέματα
σεισμολογικού ενδιαφέροντος με ελληνικούς και ευρωπαϊκούς φορείς.
Αποτελεί σημαντική πηγή ενημέρωσης των διεθνών σεισμολογικών
κέντρων σχετικά με τη σεισμική δραστηριότητα όχι μόνο της περιοχής
της Μεσογείου αλλά και ολόκληρου του κόσμου σε περιπτώσεις
εκδήλωσης ισχυρών σεισμών.
Αποτελεί μέλος του Ενιαίου Εθνικού Δικτύου Σεισμογράφων, και, μαζί
με το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών,
έχουν την ευθύνη για την έκδοση κοινού ανακοινωθέντος αναφορικά με
τις εστιακές παραμέτρους (επίκεντρο, εστιακό βάθος και μέγεθος)
σεισμών που γίνονται αισθητοί στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο.
Σημαντική είναι η συμβολή του στον τομέα της ενημέρωσης μέσω
αναρτήσεων (στην ιστοσελίδα του) επιστημονικά τεκμηριωμένων
εκτιμήσεων σχετικά με την πιθανή εξέλιξη σεισμικών εξάρσεων, όταν
αυτό κρίνεται απαραίτητο.
Επιπρόσθετα, στο Σεισμολογικό Σταθμό πραγματοποιούνται ξεναγήσεις
και ομιλίες, με στόχο την εξοικείωση κυρίως των παιδιών με το
φαινόμενο των σεισμών και την κατά συνέπεια, καλύτερη προστασία
τους από αυτούς.

2) Πότε ιδρύθηκε ο σταθμός και ποια είναι η ιστορία του;

Ο Σεισμολογικός Σταθμός του Α.Π.Θ. ιδρύθηκε το 1978 και υπάγεται
στον Τομέα Γεωφυσικής του Τμήματος Γεωλογίας του Α.Π.Θ. Αποτέλεσε
τον κεντρικό σταθμό ενός δικτύου οκτώ (8) συνολικά σεισμογράφων
που είχαν εγκατασταθεί γύρω από τη Μυγδονία Λεκάνη μετά τον
ισχυρό σεισμό μεγέθους 6.5 που εκδηλώθηκε στις 20 Ιουνίου 1978
μεταξύ των λιμνών Βόλβης και Λαγκαδά. Ακολούθησαν στάδια
επέκτασης του δικτύου μέχρι να φτάσουμε στη σημερινή του μορφή
που αριθμεί πάνω από 50 τηλεμετρικούς σταθμούς, καλύπτοντας το
μεγαλύτερο μέρος της χώρας.

3) Πού βρίσκεται ο σταθμός και ποια περιοχή καλύπτει;

Ο κεντρικός Σεισμολογικός Σταθμός βρίσκεται στην περιοχή 40
Εκκλησιών και σε αυτόν καταλήγουν και καταγράφονται οι
κυματομορφές που προέρχονται από τους περιφερειακούς
σεισμολογικούς σταθμούς που αποτελούν το δίκτυο σεισμογράφων του
Τομέα Γεωφυσικής του Α.Π.Θ. Μέσω του δικτύου αυτού καταγράφονται
και αναλύονται όχι μόνο οι σεισμοί που εκδηλώνονται στον ελληνικό
χώρο και τις γύρω περιοχές αλλά και σεισμοί ενδιαμέσων και μεγάλων
μεγεθών που συμβαίνουν παγκόσμια.

4) Ποια είναι η σημασία της λειτουργίας ενός σεισμολογικού Σταθμού
και πως συμβάλλει στην ασφάλεια των πολιτών;

Τα στοιχεία που συλλέγονται και αναλύονται από το δίκτυο
σεισμογράφων παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες σε σχεδόν
πραγματικό χρόνο (NRT) για τη σεισμική δραστηριότητα που τυχόν
εκδηλώνεται σε κάποια περιοχή της χώρας.

Ένας αισθητός σεισμός μπορεί να προκαλέσει, στην καλύτερη
περίπτωση, απλά ανησυχία στους πολίτες ή, στην απευκταία
περίπτωση, βλάβες σε κατασκευές και τραυματισμούς ή και απώλειες
ανθρώπινων ζωών.
Είναι πολύ σημαντικό για την Πολιτεία, την Πολιτική Προστασία, όλους
τους εμπλεκόμενους φορείς αλλά και τους απλούς πολίτες, να υπάρχει
έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση για την πορεία μιας σεισμικής
διέγερσης ώστε να τους δοθεί η δυνατότητα να αντιμετωπίσουν τις
πιθανές συνέπειές της με τον, κατά το δυνατόν, αποτελεσματικότερο
τρόπο. Η βάση για μια τέτοια ενημέρωση είναι η αξιόπιστη καταγραφή
του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού σεισμών μιας σεισμικής διέγερσης.

5) Ποια είναι τα κύρια όργανα και ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείτε; Πώς γίνεται η

καταγραφή και η ανάλυση των σεισμικών δεδομένων;
Για την καταγραφή των σεισμών χρησιμοποιούνται κατάλληλοι
αισθητήρες που ονομάζονται σεισμόμετρα. Τα σεισμόμετρα, σε
συνδυασμό με κατάλληλους ψηφιοποιητές, ανιχνεύουν τις εδαφικές
κινήσεις και τις ψηφιοποιούν μετατρέποντάς τες σε ζευγάρια τιμών. Οι
τιμές αυτές περιγράφουν την εδαφική μετατόπιση στη θέση του κάθε
σταθμού σε συνάρτηση με τον χρόνο. Οι πληροφορίες αυτές
μεταφέρονται αυτόματα στον κεντρικό Σεισμολογικό Σταθμό της
Θεσσαλονίκης μέσω διαφόρων τρόπων μετάδοσης (π.χ. ADSL, VDSL,
Satellites, GSM κλπ.).
Στον κεντρικό Σεισμολογικό Σταθμό τα σήματα αυτά που προέρχονται
από το σύνολο των περιφερειακών σεισμολογικών σταθμών,
καταγράφονται σε ψηφιακές μονάδες αποθήκευσης. Ταυτόχρονα
γίνεται η αυτόματη ανάλυση των κυματομορφών που οδηγεί σε μια
αρχική εκτίμηση του επικέντρου και του μεγέθους του σεισμού που
καταγράφηκε.
Ακολουθεί η διόρθωση της αυτόματης λύσης μέσω ανάλυσης που
πραγματοποιείται από το επιστημονικό και ερευνητικό προσωπικό του
Σεισμολογικού Σταθμού. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η ανάλυση
ενός σεισμού μέσα στον ελάχιστο δυνατό χρόνο. Τα στοιχεία που
προκύπτουν αποθηκεύονται σε ψηφιακά μέσα ενώ ταυτόχρονα
αποστέλλονται σε διεθνή σεισμολογικά κέντρα με τα οποία ο
Σεισμολογικός Σταθμός του ΑΠΘ βρίσκεται σε μόνιμη συνεργασία.

6) Πόσοι σεισμοί καταγράφονται κατά μέσο όρο κάθε χρόνο;

Στην Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή έχουμε ανά έτος κατά μέσο όρο
περίπου 600 σεισμούς με Μ 4.0, 25 με Μ 5.0 και τουλάχιστον έναν με
Μ 6.0. Εννοείται ότι οι μικρότεροι σεισμοί που καταγράφονται είναι
πολύ περισσότεροι ξεπερνώντας συνολικά τους περίπου 4000 ανά έτος.
Οι αριθμοί αυτοί είναι ενδεικτικοί και αφορούν τη μέση σεισμικότητα
του χώρου. Γίνεται αντιληπτό ότι σε περιόδους εξάρσεων οι αριθμοί
αυτοί μεγαλώνουν ενώ μειώνονται σε περιόδους σεισμικής ύφεσης.

7) Πώς συνεργάζεστε με άλλους σεισμολογικούς σταθμούς στην
Ελλάδα και στο εξωτερικό;

Ο Σεισμολογικός σταθμός του ΑΠΘ αποτελεί μέλος του Ενιαίου Εθνικού
Δικτύου Σεισμογράφων (ΕΕΔΣ) έχοντας, μαζί με το Γεωδυναμικό
Ινστιτούτο, την ευθύνη έκδοσης ανακοινωθέντος εξ ονόματος του ΕΕΔΣ
σε περίπτωση ανησυχητικού σεισμού.
Επιπλέον, υπάρχει συμφωνία για ανταλλαγή δεδομένων σε πραγματικό
χρόνο (RT) με γειτονικές χώρες (Αλβανία, Β. Μακεδονία, Βουλγαρία,
Τουρκία κλπ.) αλλά και με άλλα δίκτυα που είναι εγκατεστημένα στον
ελληνικό χώρο (π.χ. δίκτυο επιταχυνσιογράφων του ΙΤΣΑΚ).
Έτσι το σύνολο των σεισμολογικών σταθμών των οποίων καταγραφές
φτάνουν στα μηχανήματα του Σεισμολογικού Σταθμού ξεπερνάτους 250
(https://seismo.auth.gr/national-seismograph-network/).

8) Ποια είναι η διαδικασία για την ενημέρωση του κοινού σε
περίπτωση σεισμού;

Προηγείται η ανάλυση του σεισμού από τον συνάδελφο που έχει
υπηρεσία (βάρδια) την ώρα του σεισμού.
Στη συνέχεια γίνεται επικοινωνία με το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο για
διασταύρωση των στοιχείων και σύνταξη του τελικού ανακοινωθέντος
το οποίο ανακοινώνεται εξ ονόματος του ΕΕΔΣ και κοινοποιείται στις
αρχές, στα ΜΜΕ και στους πολίτες.

9) Πώς προβλέπετε τους σεισμούς και ποια είναι η ακρίβεια των
προβλέψεών σας;

Η πρόγνωση των σεισμών είναι ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο αλλά και
παρεξηγημένο θέμα. Ξεκινάμε με την αρχή ότι κάθε θετική επιστήμη
μπορεί και πρέπει να κάνει προβλέψεις των οποίων, όμως, τα όρια και
οι περιορισμοί θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψη. Στη Σεισμολογία
διακρίνονται τρία είδη προγνώσεων θεωρώντας ως παράμετρο το
χρόνο: Η μακροπρόθεσμη (της τάξης των 10ετιών), η μεσοπρόθεσμη
(της τάξης των μερικών ετών) και η βραχυπρόθεσμη (της τάξης των
ημερών).
Από αυτές η πρώτη είναι εφικτή και στα αποτελέσματά της στηρίζεται
και ο Αντισεισμικός Κανονισμός της χώρας (μέγιστες αναμενόμενες
κινήσεις σε μία περιοχή εντός συγκεκριμένου χρόνου και με
συγκεκριμένη πιθανότητα μηυπέρβασής τους).
Η μεσοπρόθεσμη πρόγνωση βρίσκεται σε ερευνητικό στάδιο αλλά σε
καλό δρόμο με ενθαρρυντικά αποτελέσματα και μπορεί να βοηθήσει
ουσιαστικά στην αντισεισμική προστασία αφού μπορεί να εντοπίσει
περιοχές που στα προσεχή λίγα χρόνια έχουν υψηλή πιθανότητα (~80%)
να φιλοξενήσουν επίκεντρα ισχυρών σεισμών. Μια τέτοια πληροφορία
είναι πολύ χρήσιμη ώστε να δοθεί η δυνατότητα λήψης
μεσοπρόθεσμων προληπτικών μέτρων με στόχο τον μετριασμό των
πιθανών επιπτώσεων ενός τέτοιου σεισμού εφ΄ όσον φυσικά
εκδηλωθεί.
Τέλος, η φύση των σεισμών (δυναμικά εξελισσόμενα φαινόμενα που η
εξέλιξή τους υπαγορεύεται από κανόνες της θεωρίας του χάους) δεν
επιτρέπει την ευθεία βραχυπρόθεσμη πρόγνωσή τους. Η συσχέτιση των
σεισμών με πρόδρομα φαινόμενα που προηγούνται της εκδήλωσής
τους θα μπορούσε να οδηγήσει σε έμμεση πρόγνωση, δυστυχώς όμως
δεν υπάρχουν αξιόπιστα τέτοια φαινόμενα που να συνδέονται
αμφιμονοσήμαντα με πιθανά επερχόμενο σεισμό. Για τους λόγους
αυτούς η βραχυπρόθεσμη πρόγνωση των σεισμών δεν είναι (με την
παρούσα γνώση) εφικτή.

10) Ποιες είναι οι πιο συχνές αιτίες των σεισμών στην χώρα μας;

Οι σεισμοί που εκδηλώνονται στη χώρα μας είναι, κατά κανόνα,
τεκτονικοί, οφείλονται, δηλαδή, σε σεισμικά ρήγματα τα οποία κατά
διαστήματα δραστηριοποιούνται προκαλώντας σχετική κίνηση μεταξύ
των δύο τεμαχών τους. Η δραστηριοποίηση των ρηγμάτων συνδέεται με
τεκτονικές κινήσεις της ευρύτερης περιοχής που έχουν ως αποτέλεσμα
τη συσσώρευση τάσεων.

Τέτοιες τεκτονικές κινήσεις είναι η προς Βορρά κίνηση της πλάκας της
Αφρικής η οποία ωθεί προς τα βόρεια την ωκεάνιας σύστασης πλάκα
της Μεσογείου. Αυτή συγκρούεται με την Ευρασιατική πλάκα κατά
μήκος του Ελληνικού τόξου (ξεκινάει από τα Ιόνια νησιά, συνεχίζει
περνώντας νότια της Κρήτης και καταλήγει στη Ρόδο) και βυθίζεται
κάτω από αυτήν. Ταυτόχρονα υπάρχουν κινήσεις και άλλων
δευτερευουσών πλακών στην περιοχή, όπως η προς τα δυτικά κίνηση
της πλάκας της Ανατολίας κατά μήκος του ρήγματος της βόρειας
Ανατολίας και η προς τα Α-ΒΑ κίνηση της πλάκας της Απουλίας στα
δυτικά, ενώ παρατηρείται έντονη επεκτατική κίνηση του Αιγαίου προς
τα νότια.
Όλες αυτές οι τεκτονικές κινήσεις έχουν ως αποτέλεσμα τον
σχηματισμό ενεργών ρηγμάτων στην περιοχή μας αλλά και στην
εμφάνιση ηφαιστειότητας κάτι που αποτελεί συνοδό φαινόμενο της
βύθισης της Μεσογειακής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική.

11) Πώς μετράτε το μέγεθος και την ένταση ενός σεισμού και ποια
είναι η διαφορά μεταξύ μεγέθους και έντασης ενός σεισμού;

Το μέγεθος του σεισμού εκφράζει το πόσο ισχυρός ήταν αφού
προκύπτει από την τιμή της συνολικής ενέργειας που απελευθερώθηκε
κατά τη γένεσή του. Η κλίμακα μεγέθους, επομένως, είναι ανοιχτή προς
τα επάνω χωρίς να υπάρχει, θεωρητικά, κάποιο όριο.
Για να εκτιμήσουμε το μέγεθος ενός σεισμού πρέπει να γνωρίζουμε την
επικεντρική απόσταση του σταθμού την καταγραφή του οποίου θα
χρησιμοποιήσουμε καθώς και το μέγιστο πλάτος αυτής της
καταγραφής. Στη συνέχεια εφαρμόζουμε σχέσεις που έχουμε καθορίσει
για την περιοχή μας και περιγράφουν την απόσβεση των σεισμικών
κυμάτων σε συνάρτηση με την απόσταση. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η
σχέση μεταξύ μεγέθους και ενέργειας είναι λογαριθμική. Αυτό
σημαίνει, ενδεικτικά, ότι η ενέργεια ενός σεισμού μεγέθους 6.0
αντιστοιχεί στην ενέργεια ~30 σεισμών με μέγεθος 5.0 και
~1000σεισμών με μέγεθος 4.0.
Η ένταση του σεισμού είναι μια τεχνητή ποσότητα που επινοήθηκε για
να εκτιμούμε τις επιπτώσεις των σεισμών στις κατασκευές και στους
ανθρώπους. Θεωρητικά αναμένεται όσο ισχυρότερος (μεγάλο μέγεθος)
είναι ένας σεισμός τόσο μεγαλύτερη να είναι και η ένταση (επιπτώσεις,
βλάβες) που προκαλεί. Όμως αυτό δεν είναι κάτι που επαληθεύεται
πάντα αφού οι επιπτώσεις των σεισμών καθορίζονται και από άλλες
παραμέτρους (π.χ. τρόπος κατασκευής, ποιότητα υλικών,
ενδεικνυόμενη θεμελίωση, πιθανές παρεμβάσεις στο φέροντα
οργανισμό κλπ.). Ως παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε τις
εκτεταμένες ζημιές που προκάλεσε ο σεισμός της Πάρνηθας (1999,
Μ=5.9) σε σύγκριση με τις μηδενικές, σχεδόν, επιπτώσεις του σεισμού
της Κεφαλονιάς (1983, Μ=7.0).

12) Ποια είναι η σημασία της σεισμικής διακινδύνευσης και πώς την
αξιολογείτε;

Η σεισμική διακινδύνευση (ή σεισμικός κίνδυνος, seismic risk) αποτελεί
την εκτίμηση των επιπτώσεων των σεισμών σε κατασκευές. Προκύπτει
ως η συνέλιξη δύο (κατά κύριο λόγο) συναρτήσεων, της σεισμικής
επικινδυνότητα (seismic hazard) και της τρωτότητας των κατασκευών
(vulnerability). Για να μειώσουμε τη διακινδύνευση θα πρέπει να
μειώσουμε την τιμή της μιας ή και των δύο συναρτήσεων αυτών.
Δεδομένου ότι η σεισμική επικινδυνότητα συνδέεται με το επίπεδο
σεισμικότητας μιας περιοχής γίνεται αντιληπτό ότι αυτή είναι μία
παράμετρος την οποία αδυνατούμε να επηρεάσουμε.
Άρα ο μόνος δρόμος για μείωση της σεισμικής διακινδύνευσης
(περιορισμό των επιπτώσεων στις κατασκευές) είναι να μειώσουμε την
τρωτότητα των τεχνικών έργων που εκτίθενται στην ισχυρή σεισμική
κίνηση. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω την θέσπισης κανόνων δόμησης που
υπαγορεύει ο εκάστοτε ισχύων αντισεισμικός κανονισμός.

13) Ο άνθρωπος με τις παρεμβάσεις του στη φύση που δημιουργεί
προβλήματα τα οποία με τη σειρά τους δημιουργούν σεισμούς;

Αν και οι σεισμοί είναι φυσικά φαινόμενα που συνδέονται με
διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στο εσωτερικό της Γης, υπάρχει
περίπτωση ανθρώπινες δραστηριότητες να παρέμβουν στο σεισμικό
κύκλο οδηγώντας σε πρόωση εκδήλωση σεισμών. Προσοχή όμως, οι
ανθρώπινες δραστηριότητες δε μπορούν να δημιουργήσουν σεισμικά
ρήγματα και κατ’ επέκταση σεισμούς από το πουθενά.
Αυτό σημαίνει ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούν να
«επιταχύνουν» τη διαδικασία προετοιμασίας ενός ισχυρού σεισμού και
να οδηγήσουν στην πρώιμη εκδήλωσή του. Μια τέτοια δραστηριότητα
μπορεί να είναι η πλήρωση τεχνητών λιμνών όταν κάτω από αυτές
υπάρχουν ενεργά ρήγματα. Στην περίπτωση αυτή η πλήρωση της
τεχνητής λίμνης μπορεί να «βοηθήσει» τη διαδικασία ολίσθησης του
ρήγματος (εκδήλωσης σεισμού) με δύο τρόπους: (α) μέσω της εισροής
του νερού στο ρήγμα, αύξησης της τάσης των πόρων με μείωση του
συντελεστή στατικής τριβής, ή/και (β) λόγω του βάρους εκατομμυρίων
τόνων του νερού που θα μπορούσε να διαταράξει μια ευαίσθητη
ισορροπία που θα επικρατούσε στο ρήγμα.

14) Πώς ενημερώνετε τους πολίτες για τα μέτρα προστασίας από τους
σεισμούς;

Η ενημέρωση των πολιτών γίνεται κυρίως μέσω δράσεων του αρμόδιου
φορέα που είναι ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και
Προστασίας (ΟΑΣΠ,https://oasp.gr/library/documents). Ο
Σεισμολογικός Σταθμός του ΑΠΘ δέχεται επισκέψεις σχολείων για
ξενάγηση στους χώρους του αλλά και για ενημέρωση σχετικά με τους
σεισμούς και για τα μέτρα προστασίας.
Διαλέξεις από το προσωπικό του Σεισμολογικού Σταθμού
πραγματοποιούνται επίσης σε σχολεία, σε Δημοτικές Βιβλιοθήκες του
Δήμου Θεσσαλονίκης και σε άλλους φορείς εφ’ όσον ζητηθεί.
Ενημέρωση των πολιτών γίνεται και μέσω των δράσεων του
Σεισμολογικού Σταθμού στο πλαίσιο εκδηλώσεων που οργανώνονται
από το ΑΠΘ (π.χ. Open Days, το ΑΠΘ την Κυριακή κλπ.). Επίσης,
προσωπικό του Σεισμολογικού Σταθμού συμμετέχει στην εκπαίδευση
σε θέματα σεισμών των μελών εθελοντικών ομάδων που
δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο της Πολιτικής Προστασίας (π.χ. Ε.Ο.Δ.,
Ο.ΔΙ.Κ., Ε.Δ. κλπ).

15) Πώς εκπαιδεύετε τους φοιτητές και τους ερευνητές στον τομέα της
σεισμολογίας;

Μαθήματα σχετικά με τη Σεισμολογία περιέχονται στο πρόγραμμα
προπτυχιακών σπουδών του Γεωλογικού, του Φυσικού και του
Μαθηματικού τμήματος του ΑΠΘ. Τα μαθήματα περιέχουν θεωρία και
ασκήσεις-εφαρμογές.
Επίσης, στο πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών του Τμήματος
Γεωλογίας υπάρχει σχετική κατεύθυνση με τίτλο «Εφαρμοσμένη
Γεωφυσική και Σεισμολογία» που οδηγεί στη λήψη Μεταπτυχιακού
Διπλώματος Ειδίκευσης (ΜΔΕ, MSc). Προσφέρεται επίσης στους
κατόχους ΜΔΕ η δυνατότητα συνέχισης των μεταπτυχιακών σπουδών
τους στο ανώτερο δυνατόν επίπεδο μέσω εκπόνησης Διδακτορικής
Διατριβής (Ph.D.).
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε την
ιστοσελίδα τουΤμήματος Γεωλογίας στη διεύθυνση:https://geo.auth.gr/

16) Πώς μπορεί το κοινό να συμβάλει στην έρευνα και την
παρακολούθηση των σεισμών;

Δεν υπάρχει κάποιος τέτοιος τρόπος αφού η έρευνα στο γνωστικό
αντικείμενο της Σεισμολογίας αλλά και η παρακολούθηση της σεισμικής
δραστηριότητας απαιτεί κατάλληλη εκπαίδευση και καλό θεωρητικό
υπόβαθρο.

17) Από τα παλιά χρονιά «παίζουμε» με τους σεισμούς στη χώρα μας .
Η Χαλκιδική είναι από τις σεισμογενείς περιοχές πιστεύεται ότι
είμαστε οχυρωμένοι σαν χώρα;

Από το 1978 όταν ο σεισμός στην περιοχή της Βόλβης (20/6/1978, Μ6.5)
ήταν ο πρώτος σεισμός που έπληξε ένα σύγχρονο αστικό κέντρο όπως η
Θεσσαλονίκη μέχρι και σήμερα έχουν γίνει πολύ σημαντικά βήματα
εμπρός
. Υπάρχει πλέον το Εργαστήριο Γεωφυσικής του ΑΠΘ, το Ινστιτούτο
Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ) (και τα
δύο δημιουργήματα του αείμνηστου καθηγητή Β. Παπαζάχου), ο
Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ) και το
σύγχρονο ΕΕΔΣ. Επίσης, έχουν δημιουργηθεί ομάδες που
δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο της Πολιτικής Προστασίας με στόχο
διάσωση- απεγκλωβισμό, με γνώση εξοπλισμό και εμπειρία που τις
επιτρέπουν και επιχειρούν όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο
εξωτερικό, αν και όταν κληθούν.
Εκεί που κατά τη γνώμη μου υστερούμε ακόμη είναι ο Τομέας της
πρόληψης. Θα ήταν πολύ σημαντικό να ξεκινήσει από την Πολιτεία
κάποιο πρόγραμμα με στόχο τον προσεισμικό έλεγχο όχι μόνον των
δημόσιων αλλά και των ιδιωτικών κτηρίων καθώς και ένα συνοδό
πρόγραμμα αντίστοιχων χρηματοδοτήσεων ώστε να ενισχυθούν τα
ιδιωτικά κτήρια για τα οποία ο προσεισμικός έλεγχος θα αναδείξει μια
τέτοια ανάγκη.

18) Οι πρόσφατοι σεισμοί στη Σαντορινη προκάλεσαν έκπληξη και
ανησυχία και σε εσας;

Έκπληξη όχι, ανησυχία όμως ναι. Η περιοχή στην οποία εκδηλώθηκε η
πρόσφατη σεισμική διέγερση είναι γνωστή και φιλοξένησε στο
παρελθόν επίκεντρα ισχυρών σεισμών που συνδέονται με μεγάλα
ενεργά ρήγματα, ιδιαίτερα στον υποθαλάσσιο χώρο μεταξύ Σαντορίνης
και Ανύδρου (π.χ. ο μεγάλος σεισμός μεγέθους 7.5 στις 9 Ιουλίου του
1956). Επί πλέον, στην περιοχή υπάρχουν δύο γνωστά ενεργά
ηφαίστεια, αυτό της Σαντορίνης (στην καλδέρα) και το υποθαλάσσιο
του Κολούμπο (~10km ΒΑ της Σαντορίνης). Επομένως είναι γνωστό ότι
πέρα από τους τεκτονικής προέλευσης σεισμούς που εκδηλώνονται
πάνω στα γνωστά ενεργά ρήγματα της περιοχής, υπάρχουν και σεισμοί
ηφαιστειακής προέλευσης που συνδέονται με την μετακίνηση (άνοδο)
μαγματικού υλικού.

19) Πόσο εύκολη είναι η δουλειά του σεισμολόγου;

Η δουλειά του Σεισμολόγου δε μπορεί να θεωρηθεί εύκολη. Ο
Σεισμολόγος καλείται να μελετήσει ένα φυσικό φαινόμενο που
εκδηλώνεται επαναλαμβανόμενα αλλά όχι περιοδικά και προκαλεί
σοβαρές επιπτώσεις στο δομημένο σύστημα ενώ, συχνά, απειλεί και
ανθρώπινες ζωές. Προκύπτει λοιπόν το συμπέρασμα ότι η Σεισμολογία
είναι μια εφαρμοσμένη θετική επιστήμη που εκτός από την
επιστημονική έχει και μια δεύτερη, εξ ίσου σημαντική συνιστώσα, την
κοινωνική.
Σε ό,τι αφορά την επιστημονική συνιστώσα, η έρευνα σε θέματα
σεισμών, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, απαιτεί καλές γνώσεις
Γεωλογίας, Φυσικής, Μαθηματικών αλλά και χρήσης και
προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας μας προσφέρουν τη δυνατότητα
καλύτερης κατανόησης όχι μόνον των μηχανισμών που προκαλούν τους
σεισμούς αλλά και του τρόπου που οι σεισμοί επιδρούν στο δομημένο
σύστημα.
Αυτή η γνώση μας τροφοδοτεί με περισσότερα «όπλα» στη μάχη για
αποτελεσματικότερη αντισεισμική προστασία. Η κοινωνική συνιστώσα
αφορά την αμφίδρομη επικοινωνία του Σεισμολόγου με τις αρχές αλλά
και με τους απλούς πολίτες, ιδιαίτερα σε περιόδους σεισμικών
εξάρσεων.
Τα επιστημονικά συμπεράσματα που προκύπτουν θα πρέπει να
κοινοποιούνται στην Πολιτεία η οποία θα πρέπει να τα χρησιμοποιεί
ώστε να βελτιώνει συνεχώς την αποτελεσματικότητα της αντισεισμικής
της πολιτικής αλλά και στους πολίτες ιδιαίτερα των πληγεισών
περιοχών οι οποίοι καλούνται εν μέσω συνεχών δονήσεων να
αντιμετωπίσουν πέρα από τον φόβο, ζημιές ή και απώλειες
αγαπημένων προσώπων.
Γίνεται κατανοητό, λοιπόν, ότι η δουλειά του Σεισμολόγου δεν είναι
εύκολη αφού ασχολείται με ένα φαινόμενο που εκδηλώνεται βαθιά
μέσα στη Γη, χωρίς να γνωρίζει αργίες, διακοπές ή ώρες της ημέρας.
Όμως, όσο δύσκολη και ίσως πολύπλοκη και απαιτητική κι αν είναι
παραμένει ιδιαίτερα σημαντική και αφήνει έντονο το αποτύπωμα της
προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο.

20) Αν μπορείτε να αναφέρετε τα στοιχεία επικοινωνίας για όσους
επιθυμούν να μάθουν περισσότερα.

Για περισσότερες πληροφορίες το κοινό μπορεί να επισκέπτεται την
ιστοσελίδα του Σεισμολογικού Σταθμού του Α.Π.Θ., του Γεωδυναμικού
Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών καθώς και του
Ο.Α.Σ.Π. στις παρακάτω διευθύνσεις:

Αρχική

https://bbnet.gein.noa.gr/HL/
https://oasp.gr/
Κύριε καθηγητά ευχαριστούμε θερμά για την πολύ κατατοπιστική και
ενδιαφέρουσα συνέντευξη. Οι πληροφορίες που μας παρείχατε είναι
πολύτιμες για την κατανόηση του φαινομένου των σεισμών και για
την ενίσχυση της σεισμικής μας ετοιμότητας.

Ο Μανώλης Μ. Σκορδύλης είναι Καθηγητής Σεισμολογίας στο
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με διδακτορικό στη
Σεισμολογία από το 1985.
Η ερευνητική του δραστηριότητα επικεντρώνεται στη σεισμοτεκτονική,
τις σεισμικές ακολουθίες και τη μεσοπρόθεσμη πρόγνωση σεισμών.
Έχει εκτενή εμπειρία στην εγκατάσταση και λειτουργία σεισμολογικών
δικτύων, καθώς και στην εκπαίδευση σε θέματα σεισμολογίας.
Έχει δημοσιεύσει πάνω από 110 ερευνητικές εργασίες σε διεθνή
επιστημονικά περιοδικά και συνέδρια, με περισσότερες από 2200
ετεροαναφορές.