Επενδύσεις ύψους 3,6 δισ. ευρώ περιλαμβάνει το πρόγραμμα «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή» (ΠΕΚΑ) της περιόδου 2021-2027 που σχεδιάζεται στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2021-2027.  Εξ αυτών τα 2,9 δισ. ευρώ θα προέλθουν από τα κοινοτικά ταμεία, και συγκεκριμένα από το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (EΤΠΑ) και τα υπόλοιπα 0,7 δισ. ευρώ αποτελούν εθνική χρηματοδότηση.

Το νέο πρόγραμμα ΠΕΚΑ 2021-2027 περιλαμβάνει πολλά νέα έργα. Μεταξύ αυτών είναι το «Διατηρώ Ιδιωτικού Τομέα», το οποίο με πόρους 70 εκατ. ευρώ θα χρηματοδοτήσεις δαπάνες ενεργειακής αναβάθμισης ιστορικών και διατηρητέων κτιρίων. Επίσης το νέο ΠΕΚΑ θα περιλάβει κίνητρα ένταξης περιοχών της χώρας σε αποχετευτικά δίκτυα (Εξοικονομώ στην αποχέτευση) και την δημιουργία νέων έργων «πράσινων διαδρομών» (greenways) και ποδηλατοδρόμων.

Ένας σημαντικός ποδηλατόδρομος που δημιουργείται αφορά στο Λεκανοπέδιο Αττικής και θα ξεκινά από την Κατεχάκη και θα τελειώνει στον Ευαγγελισμό, συνολικού μήκους 10 χλμ. Επίσης ετοιμάζεται νέος ποδηλατόδρομος στο Λαύριο μήκους 62 χλμ. δίπλα στην ιστορική σιδηροδρομική γραμμή μεταφοράς μεταλλευμάτων.

Επίσης το νέο ΠΕΚΑ 2021-2027 θα χρηματοδοτήσει δεκάδες έργα γέφυρες (phasing) του προηγούμενου Επιχειρησιακού Προγράμματος Υποδομών & Περιβάλλοντος της περιόδου 2014-2020. Πρόκειται για μεγάλα έργα όπως είναι η αστική ανάπλαση του Φαλήρου ή της δημιουργίας Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ), Μονάδων Ανάκτησης Ανακύκλωσης (ΜΑΑ), Μονάδες Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ) κ.ά. Για τα έργα αυτά θα υπάρξουν οι κατάλληλες εγκρίσεις των αρμόδιων ευρωπαϊκών αρχών.

Παρακάτω ακολουθεί μια σύντομη περιγραφή των έργων που θα γίνουν στους επιμέρους άξονες και μέτρα του ΠΕΚΑ 2021-2027. Το πρόγραμμα διαρθρώνεται σε 8 άξονες:

• Ενεργειακή απόδοση – Προώθηση ΑΠΕ – Ενεργειακές Υποδομές
• Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή
• Αστική Αναζωογόνηση
• Ολοκληρωμένη Διαχείριση Αποβλήτων – Μετάβαση στη Κυκλική Οικονομία
• Διαχείριση Αστικών Λυμάτων και Υδάτινων Πόρων
• Προστασία της Βιοποικιλότητας
• Βιώσιμη πολυτροπική αστική κινητικότητα
• Τεχνική Βοήθεια

Οι προϋπολογισμοί που αναφέρονται αφορούν στην κοινοτική χρηματοδότηση στην οποία πρέπει να προστεθεί η εθνική χρηματοδότηση (κατά μέσο όρο 20%). Επίσης η περιγραφή δεν περιλαμβάνει τον άξονα «Τεχνική Βοήθεια», ύψους 29,2 εκατ. ευρώ, που αφορά σε δράσεις ενημέρωσης, παροχής τεχνικής υποστήριξης στους φορείς υλοποίησης των έργων, διεξαγωγής μελετών & ερευνών κ.λ.π.

1. Ενεργειακή απόδοση – Προώθηση ΑΠΕ – Ενεργειακές Υποδομές

• Προώθηση μέτρων ενεργειακής απόδοσης και μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (Ταμείο Συνοχής, προβλεπόμενες κοινοτικές ενισχύσεις 70 εκατ. ευρώ): Το μέτρο αναμένεται να χρηματοδοτήσει το «Διατηρώ Ιδιωτικού Τομέα» ύψους 70 εκατ. ευρώ που θα περιλαμβάνει την ανακαίνιση και λειτουργική επανένταξη ιδιωτικών κτιρίων με υψηλό ανθρακικό αποτύπωμα και ταυτόχρονα μεγάλη αρχιτεκτονική αξία. Αφορά σε παρεμβάσεις τόσο σε χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα ιδιωτικά κτίρια ή/και μνημεία ή ιστορικά κτήρια εντός ιστορικών τόπων και παραδοσιακών οικισμών, όσο και σε κτίρια που δεν έχουν ακόμα χαρακτηριστεί ως διατηρητέα ή μνημεία, αλλά φέρουν αρχιτεκτονικά στοιχεία που χρήζουν προστασίας, π.χ. μεσοπολεμικές πολυκατοικίες.

• Προώθηση μέτρων ενεργειακής απόδοσης και μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (ΕΤΠΑ, 630,39 εκατ. ευρώ): Το πρόγραμμα θα ενισχύσει κυρίως την ενεργειακή αναβάθμιση του οικιστικού αποθέματος (552,37 εκατ. ευρώ) ενώ σημαντικά ποσά θα διατεθούν και για την ενεργειακή αναβάθμιση μικρομεσαίων επιχειρήσεων (49,13 εκατ. ευρώ), αλλά και του αποθέματος δημοσίων κτιρίων (49,44 εκατ. ευρώ). Τέλος οι παρεμβάσεις που θα γίνουν σε δίκτυα τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης στην Κοζάνη θα φτάσουν τα 14 εκατ. ευρώ.

• Προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΕΤΠΑ: 43,75 εκατ. ευρώ): Το μέτρο περιλαμβάνει έργα ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά, αιολικά κλπ.) που αφορούν τα νησιά της πρωτοβουλίας «GR-eco Islands» (υβριδικά έργα, έργα για θερμικές χρήσεις σε κτίρια, έργα αυτοπαραγωγής, ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, έργα αποθήκευσης ενέργειας, κ.λ.π.). Επίσης θα υποστηριχθούν δράσεις:

• ανάπτυξης έργων ΑΠΕ από Ενεργειακές Κοινότητες,
• προώθησης και ενίσχυσης της γεωθερμίας,
• παραγωγής ενέργειας από πλωτές φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, υπεράκτιες εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας και τεχνολογίες ωκεάνιας ενέργειας, με χρήση βιομάζας (εξαιρουμένων των νησιωτικών περιοχών)

• Ανάπτυξη έξυπνων ενεργειακών συστημάτων, δικτύων και εξοπλισμού αποθήκευσης εκτός Διευρωπαϊκών Δικτύων Ενέργειας (ΕΤΠΑ: 273,03 εκατ. ευρώ): Περιλαμβάνει δράσεις «έξυπνων» ενεργειακών συστημάτων μεταφοράς και διανομής ενέργειας, και ψηφιοποίησης των δικτύων. Ειδικότερα θα χρηματοδοτηθούν έργα διασύνδεσης των νησιών με το ηπειρωτικό σύστημα ή/και μεταξύ τους (όπως είναι το ηλεκτρικό καλώδιο διασύνδεσης της Κρήτης με την Αττική), δράσεις έξυπνων ενεργειακών συστημάτων μεταφοράς και διανομής ενέργειας, ψηφιοποίησης δικτύων και δράσεις αποθήκευσης ενέργειας. Ακόμη θα υλοποιηθούν δράσεις υπογειοποίησης εναερίων δικτύων Μέσης και Χαμηλής Τάσης, των νησιών της πρωτοβουλίας «GR-eco Islands» και δράσεις ηλεκτρικής διασύνδεσης πλοίων που ελλιμενίζονται σε μεγάλα λιμάνια, ώστε να μην εκπέμπουν ρύπους από την καύση πετρελαίου. Τέλος θα υλοποιηθεί έργο αγωγού φυσικού αερίου (με δυνατότητα μεταφοράς και πράσινου υδρογόνου με αμφίδρομη ροή) προς τη μονάδα ΣΗΘΥΑ στον ΑΗΣ Καρδιάς, για την υποκατάσταση λιγνίτη, προκειμένου να διασφαλισθεί η παραγωγή θερμικής ενέργειας για την τροφοδοσία της τηλεθέρμανσης Κοζάνης και του ενιαίου δικτύου τηλεθερμάνσεων της Δυτ. Μακεδονίας.

• Ανάπτυξη έξυπνων ενεργειακών συστημάτων, δικτύων και εξοπλισμού αποθήκευσης εκτός ΔΕΔ-Ε (Ταμείο Συνοχής: 39,1 εκατ. ευρώ): Το μέτρο θα υλοποιήσει δράσεις αποθήκευσης ενέργειας και δικτύων με στόχο την αδιάλειπτη παροχή της σε απομακρυσμένες ηπειρωτικές ή και νησιωτικές περιοχές, εντασσόμενες στην Στρατηγική Πρωτοβουλία των GR-eco Islands.

2. Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή

• Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και της πρόληψης του κινδύνου καταστροφών, της ανθεκτικότητας, λαμβάνοντας υπόψη προσεγγίσεις που βασίζονται στο οικοσύστημα (Ταμείο Συνοχής: 124,6 εκατ. ευρώ): Το μέτρο περιλαμβάνει δράσεις αντιπλημμυρικής προστασίας (πρωτίστως ολοκλήρωση phased έργων ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ) καθώς και νέα έργα διευθέτησης ρεμάτων και χειμμάρων σύμφωνα με τα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας, όπως και έργα προστασίας από τις κατολισθήσεις. Επιπλέον θα υλοποιηθούν έργα πρόληψης και διαχείρισης δασικών πυρκαγιών σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, όπως η χαρτογράφηση (mapping) των ευάλωτων στις δασικές πυρκαγιές γεωγραφικών περιοχών, κατοίκων, ζωνών βλάστησης και προστατευόμενων περιοχών και οικοτόπων.

• Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και της πρόληψης του κινδύνου καταστροφών, της ανθεκτικότητας (ΕΤΠΑ: 223,3 εκατ. ευρώ): Το μέτρο περιλαμβάνει δράσεις που αφορούν σε δημιουργία θεσμικών εργαλείων για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, την πρόληψη και διαχείριση κινδύνων που συνδέονται με το κλίμα (Στρατηγικές, Σχέδια Δράσης, Εθνικό Παρατηρητήριο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, κλπ.), δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, την πρόληψη και διαχείριση κινδύνων που συνδέονται με το κλίμα, ή άλλων φυσικών και ανθρωπογενών αιτιών όπως τεχνολογικά ατυχήματα (θαλάσσια και αστική ρύπανση). Επίσης θα υλοποιηθούν έργα πρόληψης και αντιμετώπισης των φαινομένων ερημοποίησης και διάβρωσης ακτών και εδαφών εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, βασισμένα στα οικοσυστήματα (ecosystem – based approaches).